person holding ballpoint pen writing on notebook

„Klasyczne” wieże ze skrzyń

W relacjach dotyczących mądrego zachowania się małp człekokształtnych nie będziemy wnikać w ścisłe, czysto naukowe badania ich inteligencji. Jednak spośród licznych doświadczeń, przeprowadzonych w ostatnich dziesiątkach lat, warto podać dokładniejszy opis uważanych już dzisiaj za klasyczne prób z wieżami ze skrzyń oraz testu z żetonami o rozmaitej wartości. Wyniki tych eksperymentów ukazały we właściwym świetle inteligencję małp człekokształtnych i pozwoliły lepiej zrozumieć zdumiewające na pozór osiągnięcia małp pod kierunkiem wykwalifikowanych treserów. Na stacji antropoidów na Teneryfie wstawiono początkowo szympansom do klatki tylko jedną skrzynię. Z jej wierzchu mogły one dosięgnąć i zrywać banany, zwisające z sufitu, tylko wówczas jednak, gdy skrzynia stała bezpośrednio pod owocami. Egzamin odbył się 24 stycznia 1914. Wszedł on do historii zoologii dzięki owym 30 sekundom, kiedy to w umyśle pilnie obserwowanego szympansa Sułtana pojawiło się coś, co zwykło się nazywać — rozumując kategoriami ludzkimi — przebłyskiem myśli. Zanim zwierzęta weszły do klatki, ustawiono skrzynię w odległości 2,5 m od wiszących owoców. Następnie wpuszczono do klatki 6 szympansów, tj. wszystkie znajdujące się wówczas na stacji. Wywęszyły one zaraz banany i zaczęły podskakiwać do góry, wyciągając ręce, aby je zerwać, ale na próżno — owoce wisiały za wysoko. Zacytujmy oryginalną relację Kohlera o tym wydarzeniu, opublikowaną w 1917 roku: „Sułtan wkrótce zaprzestał próżnych wysiłków, przechadzał się tylko niespokojnie po klatce. Nagle przystanął, chwycił skrzynię i zaczął przesuwać w prostej linii, chcąc umieścić ją tuż pod zwisającymi owocami. Wszedł na nią, gdy była jeszcze oddalona o około pół metra (w linii poziomej) od celu, i podskoczywszy z całej siły, zerwał owoce. Od chwili przyczepienia bananów upłynęło około 5 minut, ale od momentu, gdy szympans przystanął pod skrzynią, aż do pierwszego ugryzienia owocu — tylko niewiele sekund”.